شناخت انواع چوب در صنایع چوبی: ویژگی ها، کاربردها و ریشه های فرهنگی
شناخت انواع چوب در صنایع چوبی: ویژگی ها، کاربردها و ریشه های فرهنگی
انواع چوب از دیرباز نه تنها مصالحی برای ساخت وساز و تولید لوازم بوده، بلکه به عنوان عنصری هنری و فرهنگی در زندگی بشر حضور داشته است. انتخاب نوع چوب برای یک وسیله چوبی نقش تعیین کننده ای در دوام، زیبایی و کاربرد آن دارد. در ادامه با مهم ترین چوب های مورد استفاده در صنعت آشنا می شویم.
۱. چوب راش (Beech)
مشخصات فنی:
- رنگ: کرم مایل به قرمز
- بافت: یکنواخت و ریزدانه
- چگالی: حدود ۷۱۰ کیلوگرم بر مترمکعب
- مقاومت در برابر فشار و خمش: بالا
کاربردها:
- اسکلت مبلمان، صندلی، میز ناهارخوری، درب های چوبی، دسته ابزار
مناطق تولید:
در ایران، راش بیشتر در جنگل های شمالی از جمله منطقه جنگلی ماسال، فومن و کلاردشت یافت می شود. در سطح جهانی، کشورهای آلمان، بلغارستان و رومانی از تولیدکنندگان برتر چوب راش هستند.
نکته تاریخی:
چوب راش در ساخت مبلمان سبک و مقاوم در اروپای قرن نوزدهم بسیار محبوب بود. بسیاری از صندلی های خمیده کلاسیک سبک «تونت» (Thonet) با چوب راش ساخته شده اند.
۲. چوب افرا (Maple)
مشخصات فنی:
- رنگ: سفید تا کرم روشن
- سختی: بسیار بالا
- انعکاس نور: بالا، ظاهری براق و صاف
- چگالی: ۶۳۰–۷۰۰ کیلوگرم بر مترمکعب
کاربردها:
- کف پوش، سازهای موسیقی (ویولن، گیتار)، مبلمان لوکس، میزهای کار
مناطق تولید:
بهترین نوع چوب افرا از جنگل های کانادا به ویژه استان کبک و نیز شمال شرق آمریکا (ورمونت، مین) تأمین می شود. در ایران نیز گونه هایی از افرا در جنگل های گلستان و البرز یافت می شود، اما اغلب برای مصارف داخلی استفاده می شود.
نکته فرهنگی:
پشت بسیاری از ویولن های مشهور ایتالیایی، مانند ویولن های استرادیواری، از چوب افرا با نقوش شعله ای ساخته شده اند که جلوه خاصی به ساز می دهند.
۳. چوب بلوط (Oak)
مشخصات فنی:
- رنگ: کرم تا قهوه ای طلایی
- سختی: بسیار بالا
- مقاومت: عالی در برابر رطوبت، حشرات و پوسیدگی
- چگالی: ۷۰۰–۸۰۰ کیلوگرم بر مترمکعب
کاربردها:
- کف پوش، بشکه های نگهداری شراب، مبلمان کلاسیک، قاب پنجره
مناطق تولید:
فرانسه و آمریکا (اوهایو، تنسی) از معروف ترین تولیدکنندگان بلوط سفید و قرمز هستند. در ایران، گونه هایی از بلوط در کهگیلویه و بویراحمد، ایلام و زاگرس وجود دارد، که بیشتر در مصارف روستایی و سنتی استفاده می شود.
نکته تاریخی:
چوب بلوط برای ساخت کشتی های جنگی در اروپا استفاده می شد. بسیاری از کشتی های بریتانیایی قرون وسطی، مانند «اچ ام اس ویکتوری» از چوب بلوط ساخته شده اند.
۴. چوب گردو (Walnut)
مشخصات فنی:
- رنگ: قهوه ای تیره تا شکلاتی با رگه های زیبا
- چگالی: حدود ۶۵۰–۷۰۰ کیلوگرم بر مترمکعب
- کارایی: عالی در کنده کاری و روکش سازی
کاربردها:
- مبلمان سلطنتی، صفحات روی میز، روکش های تزئینی، مجسمه های چوبی
مناطق تولید:
چوب گردوی با کیفیت از نواحی همدان، تویسرکان، طالقان و چهارمحال بختیاری در ایران تأمین می شود. در سطح جهانی، آمریکا، ترکیه و ایتالیا از تولیدکنندگان اصلی گردو هستند.
نکته تاریخی:
در بسیاری از کاخ های سلطنتی مانند کاخ ورسای فرانسه، از چوب گردو برای تزئینات داخلی استفاده شده است. مجسمه سازان قرون وسطی نیز اغلب از چوب گردو برای کنده کاری های دقیق مذهبی استفاده می کردند.
۵. چوب کاج (Pine)
مشخصات فنی:
- رنگ: زرد روشن با گره های مشخص
- سختی: کم تا متوسط
- چگالی: ۵۰۰–۵۸۰ کیلوگرم بر مترمکعب
کاربردها:
- مبلمان سبک، کمد، قفسه، سازه های موقت ساختمانی
مناطق تولید:
کاج به طور گسترده در جنگل های روسیه، اسکاندیناوی، کانادا و در ایران در مناطق سردسیر البرز رشد می کند.
نکته فرهنگی:
در ساخت کلیساهای چوبی سنتی روسیه، از چوب کاج با خشک کردن طبیعی چندساله استفاده می شد که دوام بسیار بالایی دارد.
۶. چوب صنوبر (Spruce)
مشخصات فنی:
- رنگ: سفید تا زرد کم رنگ
- چگالی: حدود ۴۵۰–۵۰۰ کیلوگرم بر مترمکعب
- صدادهی: بسیار بالا
کاربردها:
- جعبه های بسته بندی، سازهای موسیقی (ویولن، پیانو)، اسکلت سازه ها
مناطق تولید:
جنگل های شمالی اروپا (نروژ، فنلاند، روسیه) و کانادا. در ایران نیز در مازندران و گلستان یافت می شود.
نکته هنری:
بخش رویی بسیاری از ویولن های استرادیواری و گوارنری از صنوبر ایتالیایی ساخته شده که به دلیل سبک بودن و صدادهی فوق العاده معروف است.
۷. چوب ماهون (Mahogany)
مشخصات فنی:
- رنگ: قرمز مایل به قهوه ای
- سختی: متوسط، ولی متراکم
- مقاومت: بالا در برابر تاب برداشتن و رطوبت
کاربردها:
- مبلمان سلطنتی، کابینت های خاص، قایق سازی لوکس، آلات موسیقی
مناطق تولید:
چوب ماهون بیشتر از جنگل های آمریکای مرکزی و جنوبی (هندوراس، برزیل، پرو) استخراج می شود. نوع آفریقایی آن به نام “سابا” نیز شناخته شده است.
نکته تاریخی:
در قرن نوزدهم، چوب ماهون در ساخت مبلمان سلطنتی بریتانیا بسیار رایج بود و امروزه نیز در بازسازی آثار تاریخی استفاده می شود.
نتیجه گیری
شناخت دقیق ویژگی های هر نوع چوب، همراه با دانش تاریخی و جغرافیایی آن، ما را در انتخاب صحیح برای کاربردهای مختلف یاری می دهد. هر چوب داستانی برای گفتن دارد؛ از صدای لطیف ویولن های کلاسیک ساخته شده با افرا و صنوبر گرفته تا شکوه مبلمان سلطنتی با چوب گردو و ماهون. انتخاب درست چوب نه فقط از نظر فنی بلکه از نظر فرهنگی و هنری نیز اهمیت دارد.
